 |
|
|
|
|
| Info centar |
|
| Metodi trgovanja
na Berzi: metod preovlađujuće cene, metod minimalna cena. |
|
| Odgovor: |
|
Metod “preovlađujuće
cene“ – metod uparivanja ponude i tražnje nad
akcijama određene firme na zakazanom trgovanju.
Sekundarno trgovanje metodom preovlađujuće cene sastoji
se iz sledećih faza: |
|
|
 |
predotvaranje - vremenski period
namenjen za ispostavljanje i prijem naloga članova
Berze, |
|
aukcija – vremenski trenutak u kome
se utvrđuje preovlađujuća cena, |
|
trgovanje – vremenski trenutak u
kome se zaključuju transakcije po preovlađujućoj
ceni i/ili |
|
trgovanje na zatvaranju
– vremenski period namenjen prijemu naloga po utvrđenoj
preovlađujućoj ceni i zaključivanje transakcija. |
|
Od trenutka zakazanog trgovanja akcijama određene
firme na Berzi, omogućeno je brokerima da unose
naloge prodaje i kupovine u sistem Berze za taj
termin. Nalozi se unose u sistem Berze svakog
radnog dana do dana trgovanja - 12 časova i na
taj način se formira tabla ponude i tražnje.
Sistem Berze na osnovu unešenih naloga vrši formiranje
cene - preovlađujuća cena, po kojoj je moguće
da najveći broj akcija promeni vlasnika, pod uslovom
da budu ispoštovani pojedinačni zahtevi svih koji
bi kupili, odnosno prodali akcije, izraženi u
pojedinačnim nalozima klijenata sa svojim brokerom.
Ukoliko je bilo trgovanja ovim akcijama u ranijem
periodu, kao početna cena za zakazano trgovanje
uzima se cena postignuta na prethodnom trgovanju.
Nakon uparivanja naloga ponude i tražnje, cena
može da se promeni za +20, odnosno -20% u odnosu
na cenu sa prethodnog trgovanja.
Ukoliko nije bilo trgovanja u ranijem priodu,
kao početna cena se uzima "korigovana knjjigovodstvena
vrednost" koja je navedena u Prospektu i
može se promeniti za +50, odnosno -20% u odnosu
na tu vrednost.
Metod je sa sledećom procedurom:
|
|
Broker prodavaca prikuplja naloge
prodaje od potencijalnih prodavaca akcija po raznim
cenama; |
|
Ukoliko se akcijama nije do sada
trgovalo, Broker prodavaca zakazuje trgovanje na
Berzi po “korigovanoj knjjigovodstvenoj vrednosti, |
|
Na osnovu primljenih naloga, Broker
prodavaca “rezerviše akcije” u Centralnom registru
i unosi podatke iz naloga u sistem Berze sa podacima
o svojoj proviziji i banci kod koje je prodavac
otvorio račun, |
|
Zainteresovan kupac odlazi kod svog
brokera, daje nalog kupovine, otvara namenski račun,
uplaćuje depozit u visini vrednosti akcija koje
hoće da kupi uvećan za provizije svih učesnika i
potpisuje ovlašćenje Brokeru kupca, |
|
Po utvrđenom datumu trgovanja, Broker
kupca unosi njegov nalog kupovine u sistem Berze, |
|
Na zakazanom trgovanju, pored navedenih
brokera mogu se pojaviti i drugi brokeri pod uslovom
da su ispunili sve uslove, |
|
Sistem Berze na osnovu unetih naloga
prodaje i kupovine formira tablu ponude i tražnje
i utvrđuje cenu (preovlađujuću cenu) po kojoj će
najveći broj akcija promeniti vlasnika i formira
elektronske zaključnice koje šalje Centralnom registru
u cilju sprovođenja prenosa novca na prodavce i
akcija na kupce; |
|
Nakon prijema zaključnica, Centralni
registar istog dana dostavlja brokerima i bankama
podatke o prodavcima, koje oni proveravaju (verifikuju)
sledećeg dana, |
|
Po izvršenoj verifikaciji, Centralni
registar vrši prenos kupljenih akcija sa trgovačkih
računa prodavaca na vlasnički račun kupca, i novca
sa novčanog računa kupca na novčane račune prodavaca,
najkasnije u roku od 3 radna dana od dana trgovanja, |
|
Broker prodavaca i Broker kupca obaveštavaju
svoje klijente o izvršenom nalogu za prodaju/kupovinu
i dostavljaju im Izveštaj o stanju na njihovim vlasničkim
računima nakon izvršenog naloga. |
|
|
|
Rok za uplatu sredstava na račune prodavaca i prenos
vlasništva nad akcijama na kupca je 3 radna dana od
dana trgovanja na Berzi.
Napomena:
Pri uparivanju naloga na Berzi, prednost imaju nalozi
koji su za određenu cenu ranije uneti u sistem Berze,
a prednost pre naloga koji su formirani po određenoj
ceni imaju nalozi koji su formirani po "preovlađujućoj
ceni". Nalozi koji su primljeni po "preovlađujućoj
ceni" podrazumevaju da je prodavac spreman da proda,
odnosno kupac spreman da kupi akcije po ceni za 20%
većoj ili 20% manjoj od cene koja je utvrđena kao početna
na zakazanom trgovanju.
|
|
|
|
|
|
|
Metod “minimalna cena” – metod koji
je rezervisan za prodaju akcija iz portfelja Akcijskog
fonda. Broker koji zakazuje trgovanje po ovoj metodi
mora da bude ovlašćen od strane Akcijskog fonda i u
tom slučaju nudi na prodaju minimalno 10%, a maksimalno
15% akcija Firme.
Ovaj metod podrazumeva da svaki potencijalni kupac koji
pobedi na nadmetanju mora da kupi sve ponuđene akcije
minimalno po ceni po kojoj je zakazano trgovanje. Pobeda
se odnosi na slučaj kada se pojave dva ili više zainteresovanih
kupaca koji će se takmičiti na trgovanju tako što će
podizati cenu sve dok ne ostane samo jedan koji je spreman
da plati utvrđenu cenu. Metod je sa sledećom procedurom:
|
|
|
|
Broker prodavaca, zajedno sa Akcijskim
fondom utvrđuje cenu po kojoj će zakazati trgovanje
koja može biti najmanje 20% niža od cene postignute
na poslednjem trgovanju akcijama te firme, |
|
" Broker prodavaca zakazuje
trgovanje na Berzi po utvrđenoj ceni, gde navodi
cenu i tačan broj akcija koje će biti ponuđene na
prodaju (po toj ceni), |
|
Po utvrđenom datumu trgovanja, Broker
prodavaca objavljuje oglas - poziv zainteresovanim
kupcima u dnevnim novinama, u kome navodi visinu
depozita koji potencijalni kupac mora da položi
na namenski račun sa prenosivim ovlašćenjem na njega
o raspolaganju sredstvima sa tog računa u slučaju
da nakon završenog trgovanja kupac ne uplati prodavcu
ceo iznos sredstava koji je zaključen na trgovanju, |
|
Zainteresovan kupac odlazi kod svog
brokera, daje nalog kupovine, otvara namenski račun,
uplaćuje depozit (naveden u oglasu), potpisuje ovlašćenje
i obezbeđuje sredstva za iznos do koga je spreman
da se takmiči da bi kupio akcije, |
|
Broker kupca prezentira dokaze o
uplaćenom depozitu i potpisanom ovlašćenju brokeru
prodavca koji mu na osnovu toga izdaje potvrdu sa
kojom može da se pojavi na zakazanom trgovanju, |
|
Na zakazanom trgovanju, pored Brokera
prodavaca, pojavljuju se brokeri kupaca koji su
od njega dobili potrvdu, |
|
Brokeri kupaca se takmiče podizanjem
cene po akciji, |
|
Na kraju ostaje samo jedan Broker
kupca koji potpisuje zaključnicu sa Brokerom prodavaca, |
|
Nakon potpisa zaključnice, Broker
kupca dostavlja podatke o svom klijentu - kupcu
Brokeru prodavaca, |
|
Centralni registar dobija podatke
o izvršenoj transakciji na Berzi i vrši prenos akcija
i novca po metodologiji opisanoj kod metoda "preovlađujuće
cene". |
|
|
| Rok za uplatu
sredstava na račune prodavaca i prenos vlasništva nad
akcijama na kupca je 3 radna dana od dana trgovanja na
Berzi. |
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
